Wie heeft het besluit genomen om tot dit windmolenpark te komen? Heeft de stem van het geld gewonnen of een opgelegd bestemmingsplan door de overheid om één van haar duurzaamheidsdoelen te realiseren? Of is dit wat we met elkaar gewild hebben? Omdat het past in het gebied, een ontwikkeling is die we willen stimuleren, waar we zelfgekozen offers voor brengen met betrekking tot ons uitzicht. Omdat we al onze behoeftes in een vrije dialoog hebben weten te brengen en tot een toewijzing van dit stuk land gekomen zijn aan exploitanten van windmolens. Dat zou mooi zijn!
Als voorbeeld kies ik nu een windmolenpark, maar dit vraagstuk geldt voor alle grond, en al onze behoeften. Realiseer jij je al dat alles wat je aan materiële behoeftes hebt grond nodig heeft om tot vervulling gebracht te kunnen worden? Neem het vervaardigen van mobieltjes waarvoor grondstoffen gemijnd moeten worden uit gronden waarop vaak hele dorpen gehuisvest zijn, of onze koeien die gevoed worden met sojabonen uit omgekapt Amazonewoud. Wie neemt de besluiten om deze gronden toe te wijzen aan die mensen? Is dat nog een zuivere afstemming tussen vraag en aanbod? Of is het de macht van het geld dat inmiddels zo sterk is dat het ook de besluiten van overheden beïnvloedt? Eigenlijk weten we de antwoorden op deze vragen toch. Zeg eens eerlijk. Is er een alternatief? En durven we daar radicaal voor te gaan?
Peer Governance
Peer Governance is een woord waar ik verliefd op ben. Ik spraak vaak over Peer Governance, maar het is nog niet zo een bekend woord. En ik weet het, het is ook nog eens een Engelse term. Liever zouden we werken met Nederlandse woorden. Hoe vertalen we Peer Governance? Ik kom niet verder dan ‘organiseren met gelijken onder gelijken’, maar dat bekt dan niet zo lekker. Of misschien beter, als het over de uitwisseling en toewijzing van grond gaat: ‘burger zelfbestuur’.
Free fair and alive
Ere wie ere toekomt, David Bollier en Silke Helfrich geven ons een hele trits aan nieuwe woorden mee in hun mooie boek Free, Fair and Alive, over de kracht van commons. (Tussen twee haakjes: in deze titel zitten wat mij betreft onze woorden vrij, gelijk en samen ;-)) Over het zoeken naar nieuwe woorden en de lol die je daaraan kunt beleven hebben zij ook een heel mooi filmpje gemaakt, even kijken hoor:
Terug naar Peer Governance. Op het moment dat we de bouwstenen van de samenleving grond, arbeid en kapitaal niet meer via de staat of de markt uitwisselen en toewijzen, maar zelf organiseren, dan zijn er nieuwe manieren nodig. Wie krijgt welk stuk grond en waarom? En zal hij of zij dat stuk grond op een capabele manier bewerken en vruchtbaar maken ten behoeve van de gemeenschap? En: wie krijgt hoeveel kapitaal en waarom? Als (wereld)gemeenschap zijn we toch gek als steeds meer kapitaal in handen van steeds minder mensen komt, die helemaal geen rekening houden met medemensen en de landschappen waarin zij wonen?
Oude familiesystemen
Daar is peer governance nodig, vormen van beheer van grond en kapitaal waarin gelijken onder gelijken met elkaar tot afstemming komen. Oude familie- en dorpsstructuren zou je in dit kader kunnen noemen. Zij dragen nog gemeenschapszin in zich en zijn vaak in staat om op een goede manier meerdere belangen met elkaar in dialoog te brengen om tot een oplossing te komen, in dit geval een goede toewijzing van grond, arbeid en kapitaal. Deze cultuur van gemeenschapsvorming is in sommige delen van Nederland, vaak in dorpsgemeenschappen, nog aanwezig. Deze overgeleverde structuren zijn nog gebaseerd op bloed- en bodemlijnen om het zo maar eens te zeggen: onze grond, onze mensen. Dat werkte toen de wereld nog bestond uit volkeren, stammen en families in eigen economieën.
Tegenwoordig leven we in één wereldwijde economie en functioneren de bloed- en bodemlijnen niet meer. Het is verworden tot nationalisme en nog veel erger. Grond en wat daarop gebeurt gaat nu immers in essentie de hele wereldgemeenschap aan. Hoe ontwikkelen we de relatie en de verbinding die we als mens hebben met de hele wereldgemeenschap? Dat is de vraag die we met elkaar aan zullen moeten gaan als we ons peer 2 peer willen organiseren, als gelijken onder gelijken ongeacht oorsprong, levensovertuiging, sekse, geaardheid of huidskleur.
Commons waarborgen binnen gestructureerde associaties
Familie- en dorpsgemeenschappen zijn vaak onbeschreven en ongestructureerd, tegelijkertijd wel inclusief voor iedereen binnen die gemeenschappen. Op het moment dat grond voorbij markt en staat toegewezen moet gaan worden, volstaan deze ongestructureerde manieren niet meer. Dan zijn meer gestructureerde associaties nodig die weloverwogen de verschillende behoeften en partijen met elkaar in verbinding brengen en tot een juiste lees duurzame en menswaardige oplossing en toewijzing van grond komen, voor iedereen. Peer Governance is doordacht en gestructureerd. Het beheer van onze commons kunnen we niet aan het toeval (de markt of de staat) overlaten. Het is goed mogelijk na te denken over welke stemmen betrokken moeten worden in de dialoog om tot goede afstemming te komen en een zinvolle toewijzing van de grond aan mensen. Het drievoudig eigenaarschap en het model van Community Land Trust (in elkaars verlengde) zijn structuren in deze richting die internationaal gezien hun sporen verdiend hebben en op dit moment ook in Nederland wortel schieten. Het Veerhuis in Varik is de eerste in Nederland waar we deze nieuwe governance structuur optuigen door grond uit de handel en het geldsysteem te halen.
Ik hoop dat ook jij wilt gaan onderzoeken hoe je je verhoudt tot grond en het eigendom daarvan en hoe jij de transitie naar burger zelfbestuur over grond voor elkaar kan krijgen.